Financieringsmonitor 2024

Van alle bedrijven in het mkb in de business economy heeft 16 procent behoefte aan nieuwe externe financiering. Het gaat hierbij om vreemd vermogen of om eigen vermogen dat buiten het bedrijf of buiten het eigen geld van de ondernemer wordt gezocht. Van de bedrijven met een financieringsbehoefte zet 82 procent serieuze stappen om de mogelijkheden te verkennen en zijn de mogelijkheden bij 9 procent¹⁾ al bekend. Van de bedrijven die zich hebben georiënteerd of die al bekend waren met de mogelijkheden, besluit vervolgens 59 procent daadwerkelijk een financieringsaanvraag te doen. Daarvan is 91 procent succesvol. Zij krijgen het aangevraagde bedrag geheel of ten dele. Cijfers uit de Financieringsmonitor 2024 zijn gebaseerd op de periode juli 2023 tot juli 2024. De opvallendste uitkomsten zijn als volgt:

Behoefte aan financiering vergelijkbaar met vorige meting

De behoefte aan nieuwe externe financiering tussen juli 2023 en juli 2024 is licht toegenomen in vergelijking met het voorgaande jaar. Toen had 15 procent van het mkb in de business economy financiering nodig, nu is dat 16 procent. Ook bij het micro- en kleinbedrijf is de behoefte aan nieuwe externe financiering gestegen, van respectievelijk 13 en 21 procent naar 14 en 25 procent. De behoefte is in het middenbedrijf nagenoeg gelijk gebleven (in beide metingen is dit 27 procent). Hierdoor zijn de verschillen binnen het mkb kleiner geworden ten opzichte van de vorige meting. Voor het grootbedrijf is juist een afname zichtbaar in de behoefte ten opzichte van vorig jaar. 

Bedrijven in de sectoren landbouw en informatie en communicatie hebben het vaakst (20 procent) een externe financieringsbehoefte en bedrijven in de sector onroerend goed en reparatie het minst vaak (14 procent). Daarnaast hebben bedrijven tot vijf jaar oud vaker (23 procent) een financieringsbehoefte dan oudere bedrijven (14 procent). Het aandeel jonge bedrijven met een financieringsbehoefte is ruim drie procentpunt hoger dan een jaar eerder. Bij oude bedrijven is het aandeel niet veranderd. 

Bedrijven met een externe financieringsbehoefte hebben een lagere solvabiliteit en liquiditeit dan bedrijven zonder behoefte aan externe financiering. Zij kunnen dus minder goed voldoen aan hun betalingsverplichtingen op zowel lange als korte termijn. 

Bedrijven die geen nieuwe externe middelen zoeken zien vaak geen aanleiding voor een financieringsbehoefte of doen een beroep op intern eigen vermogen. Gestegen kosten worden door meer dan de helft van de bedrijven gezien als een belemmering voor de bedrijfsprestaties. Bedrijven die dit als een belemmering ervaren hebben vaker een financieringsbehoefte (22 procent) dan bedrijven die dit niet als belemmerend ervaren (8 procent). 

Bank nog steeds belangrijkste kanaal voor oriëntatie, maar populariteit neemt verder af

Van de mkb bedrijven in de business economy met een financieringsbehoefte, neemt 82 procent verdere stappen om informatie in te winnen over de financieringsmogelijkheden. Dit is toegenomen ten opzichte van het afgelopen jaar, toen nog 74 procent zich verder oriënteerde. Deze toename wordt gedreven door het microbedrijf. In het klein- en middenbedrijf daalt het aandeel bedrijven dat zich oriënteert licht. Hoewel er dit jaar weliswaar een stijging is van het aandeel bedrijven dat zich oriënteert, lijkt er op de langere termijn geen sprake van een stijgende of dalende trend. Hierbij zijn de verschillen in percentages tussen de grootteklassen binnen het mkb, net als bij de eerste stap in de zoektocht, kleiner geworden. Jonge bedrijven hebben ten opzichte van de vorige meting vaker mogelijkheden verkend voor nieuwe financiering. Bij meer dan de helft van de bedrijven binnen het mkb die zich niet hebben georiënteerd, is de reden hiervoor dat het bedrijf al bekend was met de mogelijkheden. 

Van de bedrijven die zich verder oriënteren blijft de bank het meest gebruikte kanaal: 56 procent oriënteert zich via dit kanaal. De populariteit van banken als oriëntatiekanaal is in de afgelopen jaren wel consistent afgenomen: sinds 2019 daalt het aandeel ieder jaar met een paar procentpunten. Na de bank worden de accountant en financieel adviseur het vaakst als informatiekanaal gebruikt. Deze kanalen winnen aan populariteit. Het mkb oriënteert zich vaker op financieringsvormen die betrekking hebben op het vreemd vermogen dan op vormen die het eigen vermogen aangaan.

Meer financieringsaanvragen, maar mediane bedrag neemt af

Van de mkb-bedrijven die behoefte hebben aan financiering én zich georiënteerd hebben op de mogelijkheden (of al bekend waren met de mogelijkheden), doet 59 procent ook daadwerkelijk een aanvraag. Dit percentage is hoger dan de 51 procent van vorig jaar. Ook deze toename wordt gedreven door het microbedrijf. Jonge bedrijven doen vaker een aanvraag dan oude bedrijven, in de vorige meting was deze verhouding juist andersom. Waar het niet tot een aanvraag kwam, was dat in veel gevallen omdat het toch intern gefinancierd kon worden of niet het juiste moment was. Het gezochte bedrag aan externe financiering is met een mediaan²⁾ van 150 duizend euro een stuk lager dan in de vorige meting (250 duizend euro).³⁾ Na een piek van vorig jaar, lijkt het mediane gezochte bedrag meer in lijn te liggen met het bedrag van 2022 (125 duizend euro).

Succespercentage weer op niveau van 2022, rente blijft toenemen

Van de bedrijven die een aanvraag deden is dit jaar een hoger aandeel succesvol. In 2023 was het percentage bedrijven met een deels of geheel succesvolle aanvraag 86 procent, dit jaar is dit 91 procent. Het succespercentage is daarmee weer op hetzelfde niveau als in 2022. De toename is zichtbaar bij alle grootteklassen en het percentage succesvolle aanvragen neemt toe naarmate de bedrijfsomvang toeneemt. Als een aanvraag niet tot succes leidt, komt dit in het merendeel van de gevallen omdat de financier de aanvraag (deels) afwijst.

De financieringskosten blijven verder toenemen. Zowel de mediane vaste rente als de mediane variabele rente die mkb-bedrijven dit jaar betalen is gestegen ten opzichte van vorig jaar. Daar tegenover staat dat minder bedrijven een onderpand hebben moeten bieden. 

Verwachte toekomstige financieringsbehoefte blijft gelijk aan vorige meting

Het aandeel bedrijven met een verwachte toekomstige financieringsbehoefte is niet veranderd sinds de vorige twee metingen. Twaalf procent van het mkb in de business economy verwacht volgend jaar nieuw extern geld nodig te hebben. Deze groep bedrijven verwacht bovendien minder vaak winstgevend te zijn en verwacht vaker over onvoldoende liquide middelen te beschikken om aan de korte termijn betalingsverplichtingen te voldoen, in vergelijking met bedrijven die geen financieringsbehoefte verwachten in het komende jaar.  

Bedrijven met als doel verduurzaming doen meer aanvragen met minder succes

In deze editie van de Financieringsmonitor is een bijlage opgenomen waarin onderscheid is gemaakt tussen bedrijven waarvan het financieringsdoel (deels) het investeren in verduurzaming betreft en bedrijven die verduurzaming niet als doel hadden. Voor deze analyse zijn de afgelopen drie metingen van de monitor samengevoegd. 

Bedrijven die willen investeren in verduurzaming (i) oriënteren zich minder vaak op de mogelijkheden, (ii) doen vaker daadwerkelijk een aanvraag, (iii) zijn minder vaak succesvol bij die aanvraag, en (iv) en verwachten vaker in het komende jaar weer een financieringsbehoefte te hebben ten opzichte van bedrijven dit niet als doel hebben.   

Sinds 2018 stelt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de Financieringsmonitor samen in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken (EZ).⁴⁾ Het doel van de monitor is om een overzichtelijk beeld te geven van de Nederlandse markt voor externe financiering voor bedrijven in het midden- en kleinbedrijf (mkb). Daarvoor wordt de zoektocht naar financiering van ondernemers gevolgd en een schets gegeven van recente ontwikkelingen op de Nederlandse financieringsmarkt. Deze zevende editie van de monitor heeft betrekking op de periode die loopt van 1 juli 2023 tot 1 juli 2024.

De Financieringsmonitor bestaat uit drie onderdelen. De voornaamste uitkomsten worden beschreven in dit onderzoeksrapport. Het dashboard geeft op interactieve wijze meer detailinformatie en kan als naslagwerk gebruikt worden. Ten slotte worden de analysedata die voortkomen uit de monitor beschikbaar gesteld aan gebruikers van de microdatafaciliteit van het CBS. Zo kunnen ook anderen de zoektocht naar financiering van het mkb onderzoeken.

1.1 Aanpak

De zoektocht van het mkb naar financiering wordt in deze monitor in beeld gebracht met een digitale enquête waarvoor ongeveer 10 duizend bedrijven zijn benaderd en waarvan er bijna 5 duizend gerespondeerd hebben.⁵⁾ Dit is een steekproef uit de totale populatie van ongeveer 307 duizend midden- en kleinbedrijven in de business economy met minimaal twee werkzame personen, aangevuld met grootbedrijf en landbouw om te kunnen benchmarken. De resultaten die op basis van deze steekproef in de monitor worden weergegeven zijn representatief voor de hele populatie, maar zijn dus schattingen van de uitkomsten voor alle bedrijven. Daarom zijn er 95%-betrouwbaarheidsintervallen opgenomen voor de belangrijkste indicatoren.

Vraag en aanbod

Met de zoektocht naar externe financiering wordt een deel van de markt voor financiering in beeld gebracht. Een markt bestaat uit vraag en aanbod. De vraag naar financiering vindt zijn oorsprong bij bedrijven en dat is wat deze Financieringsmonitor in kaart brengt. Het aanbod bestaat uit al het geld dat de banken en non-bancaire financiers zoals institutionele investeerders, private investeerders, betrokken consumenten, en zo verder, uit zouden willen zetten. Deze monitor beperkt zich tot een overzicht van recente ontwikkelingen in het verstrekte aanbod voor zeven vormen van financiering: bankkredieten, crowdfunding, equipment lease, factoring, private equity inclusief durfkapitaal, direct lending en de mkb-beurs.⁶⁾ Alle data komen uit bronnen buiten het CBS en zijn enkel verzameld om deze in samenhang te presenteren. Dit is ondersteunende informatie. Het geeft een context waarbinnen de vraag naar financiering gezien moet worden. 

1.2 Leeswijzer

De rest van de monitor is als volgt opgezet. Hoofdstuk 2 geeft een overzicht van recente ontwikkelingen in bancaire financiering en verschillende vormen van non-bancaire financiering. Hoofdstuk 3 is een leeswijzer voor de hoofdstukken die daarna volgen en voor de zoektocht van bedrijven naar externe financiering. Het gaat in op de interpretatie van uitkomsten voor de zoektocht: de trechterwerking van het zoekproces, de populatie en marges rondom de uitkomsten. Hoofdstuk 4 beschrijft de financieringsbehoefte en hoofdstuk 5 de oriëntatiefase. Hoofdstuk 6 en 7 gaan in op de echte aanvraag van financiering: het proces en de uitkomst. Vervolgens bespreekt hoofdstuk 8 de resultaten rondom de verwachte financieringsbehoefte in de toekomst. Hierna volgt een bijlage waarin de zoektocht in kaart gebracht voor bedrijven met als financieringsdoel het investeren in verduurzaming. De Financieringsmonitor sluit af met een onderzoeksverantwoording, met aandacht voor de methodiek achter de enquête, een begrippenlijst en een bronnenoverzicht.

De groei die de Nederlandse economie liet zien in 2022 stagneerde in 2023. Zowel het consumenten- als het producentenvertrouwen bleef negatief en de investeringen liepen terug vanaf het tweede kwartaal. Ook de uitstaande kredietverlening aan het mkb daalde verder, ondanks de totale toename van het volume aan nieuwe verstrekkingen door banken. Deze stijging geldt echter enkel voor leningen groter dan 1 miljoen euro. Voor financieringen onder dit bedrag gaan bedrijven steeds vaker op zoek naar alternatieve vormen van financiering. De verhouding non-bancaire versus bancaire financiering in het mkb is dit jaar groter dan ooit. 

Dit hoofdstuk is bedoeld om de uitkomsten van de Financieringsmonitor in een breder perspectief te plaatsen. Het beschrijft eerst de ontwikkelingen in de Nederlandse economie en daarna de ontwikkelingen op de bancaire en non-bancaire markten voor financiering in 2023 en het eerste en, waar mogelijk, tweede kwartaal van 2024. Daar wordt enige duiding aan gegeven met behulp van een selectie aan recent onderzoek. Daarnaast wordt er in deze editie van de monitor voor het eerst een Europese vergelijking gemaakt voor nieuwe kredietverlening van banken aan het mkb op basis van data van de Europese Centrale Bank (ECB). Ook worden de ontwikkelingen op rentegebied vergeleken met die van onze buurlanden en plaatsen we economische ontwikkelingen, waar mogelijk, in Europees perspectief.  

2.1 De Nederlandse economie stagneert

De groei die de Nederlandse economie liet zien in 2022 zette in 2023 niet langer door. Het bruto binnenlands product (bbp) stagneerde, zowel het producenten- als het consumentenvertrouwen bleef laag en ook de daadwerkelijke productie liep terug. Tegelijkertijd nam de inflatie gedurende 2023 af, voornamelijk door de dalende prijzen voor energie en brandstof en was de krapte op de arbeidsmarkt iets minder hoog. 

Economische groei in 2023 laag en in eerste kwartaal 2024 negatief

Waar er in 2020 door de coronacrisis forse dalingen te zien waren in het bbp ten opzichte van een jaar eerder, was er in 2021 en 2022 geen sprake meer van krimp en groeide het bbp bovendien elk kwartaal met uitzondering van het eerste kwartaal van 2021 (CBS, 2024a). Sinds het begin van 2023 was er sprake van stagnatie van de groei: de economische groei over 2023, gecorrigeerd voor prijsveranderingen, kwam uit op 0,1 procent. Dit zette door in 2024: volgens de tweede berekening⁷⁾ van het CBS daalde het bbp in het eerste kwartaal van 2024 met 0,5 procent ten opzichte van het kwartaal ervoor (CBS, 2024a). Vergeleken met de Europese Unie was de groei van het bbp in 2023 kleiner dan gemiddeld (CBS, 2024b).

Het bbp is opgebouwd uit vier componenten: de consumptie van huishoudens, de overheidsconsumptie, investeringen en het handelssaldo (uitvoer minus invoer). Net als bij het totale bbp was het volume van bijna alle componenten aan het eind van 2023 lager dan in het begin. Dat gold vooral voor het handelssaldo en de investeringen in vaste activa: deze lagen eind 2023 slechts net boven het niveau van voor corona (CBS, 2024b). De bijdrage van het handelssaldo aan de groei van het bbp was in 2023 negatief; de invoer van goederen en diensten, maar met name de uitvoer ervan was lager dan in 2022. Ook in de eerste maanden van 2024 viel op dat de export van goederen daalde ten opzichte van voorgaande kwartalen, dit hangt samen met de krimp van de industrie (CBS, 2024c). De consumptie door huishoudens daalde ook in de eerste drie kwartalen van 2023, maar die daling werd in het vierde kwartaal bijna goedgemaakt, doordat consumenten weer substantieel (1,8 procent) meer kochten dan in het voorgaande kwartaal. Alleen de overheidsconsumptie nam in 2023 gestaag toe (CBS, 2024b). 

Inflatie lager dan in 2022, vooral door lagere energieprijzen

In zowel 2021 als 2022 bleef de inflatie⁸⁾ toenemen tot een piek van 14,3 procent in september 2022. Dit was onder meer het gevolg van stijgende prijzen voor grondstoffen en voedsel, de leveringsproblemen en de opstart van de economie na de coronacrisis. De stijging van de energieprijzen in 2021 en 2022 was het resultaat van een toegenomen vraag naar olie en gas in combinatie met achterblijvend aanbod daarvan (CPB, 2022). Over heel 2022 kwam de inflatie uit op 10 procent (CBS, 2023a). In 2023 waren de prijzen van consumentengoederen en –diensten 3,8 procent hoger dan een jaar eerder. Net als vorig jaar had voornamelijk de prijsontwikkeling van voedingsmiddelen invloed op het inflatiecijfer: voeding was in 2023 gemiddeld 12,1 procent duurder dan het jaar ervoor. In 2023 waren de energieprijzen juist 37 procent lager dan het jaar ervoor, in 2022 was dit nog 114 procent hoger dan in 2021. De kerninflatie (de prijsontwikkeling exclusief energie⁹⁾ en brandstof) bedroeg daardoor in 2023 6,5 procent (CBS, 2024d). 

Consumentenvertrouwen neemt weer toe, maar blijft negatief

Hoewel het consumentenvertrouwen in 2023 en het eerste kwartaal van 2024 weer een stuk positiever was dan anderhalf jaar geleden (in september en oktober 2022 bereikte het consumentenvertrouwen (met -59¹⁰⁾) de laagste stand ooit), lag het in maart 2024 (-22) nog altijd onder het gemiddelde van de afgelopen twintig jaar (-10) (CBS, 2024e). Voor alle deelindicatoren van het consumentenvertrouwen gold dat consumenten in de afgelopen maanden minder pessimistisch zijn geworden. De enige deelfactor waarover consumenten in 2024 positief waren is de verwachting van de financiële situatie voor de komende twaalf maanden.

Producentenvertrouwen van laag naar negatief

Waar het productenvertrouwen in het begin van 2023 nog net boven nul uitkwam (januari: 1,1), was het cijfer vanaf het tweede kwartaal in 2023 continu negatief. Eind eerste kwartaal 2024 kwam het cijfer uit op -4,8. In de eerste twee kwartalen van 2023 waren nog twee van de drie onderliggende deelindicatoren positief, in de loop van het jaar en in het begin van 2024 veranderde dit naar slechts één positieve deelfactor: alleen de groep producenten die verwachtte dat hun productie de komende drie maanden zou toenemen was de afgelopen maanden groter dan de groep die een afname van de productie voorzag. Het aantal producenten dat de voorraad eindproducten als groot beschouwt en de orderportefeuille groot genoeg acht, was al geruime tijd kleiner dan de groep die deze als voldoende groot beschouwen (CBS, 2024f). Naast een afname van het vertrouwen nam in de afgelopen periode ook de daadwerkelijke productie af: de omzet in de industrie was vanaf het tweede kwartaal in 2023 bijna elke maand lager dan in dezelfde maand een jaar eerder (CBS, 2024g).

Krapte op de arbeidsmarkt daalt verder in 2024, maar is nog steeds hoog

De spanning op de arbeidsmarkt (het aantal vacatures ten opzichte van het aantal werklozen) kende een sterke toename sinds 2020 en kwam tot een climax in het tweede kwartaal van 2022: toen waren er 142 vacatures voor elke 100 werklozen. Sindsdien is de spanning weer afgenomen en eind eerste kwartaal van 2024 was dit gedaald tot 110 vacatures per 100 werklozen. Dit kwam door een sterkere stijging in het aantal werklozen (een toename van 13 duizend) dan van het aantal vacatures (een toename van duizend). Net als in de voorgaande perioden stonden aan het einde van het eerste kwartaal in 2024 de meeste vacatures open in de handel, de zakelijke dienstverlening en de zorg. Gezamenlijk waren deze drie bedrijfstakken goed voor ongeveer de helft van alle openstaande vacatures. Daarnaast nam zowel het aantal werknemers- als het aantal zelfstandigenbanen toe (CBS, 2024h).

2.2 Portefeuille en verstrekking nieuwe kleine(re) kredieten door banken loopt terug

Tijdens de coronacrisis in 2020 liep het volume aan nieuwe verstrekkingen door banken aan bedrijven in eerste instantie terug. Enerzijds werd dit veroorzaakt door minder verminderde investeringen door bedrijven zelf (CBS, 2023a), anderzijds door banken die hun acceptatiecriteria aanscherpten (DNB, 2021). Sinds 2021¹¹⁾ zit er weer een stijgende lijn in het totaalbedrag aan nieuw verstrekte leningen aan bedrijven, zoals te zien is in figuur 2.2.1 (ECB, 2024a). De toename van 2023 ten opzichte van 2022 werd echter geheel veroorzaakt door leningen groter dan 1 miljoen euro.¹²⁾ 

¹⁾Gegevens over contracten voor het tweede kwartaal 2010 zijn niet of niet volledig beschikbaar.
²⁾Tot en met de financieringsmonitor 2023 maakten we als bron voor deze cijfers gebruik van Tabel 5.2.7.4 van de DNB.
³⁾Vanaf de Financieringsmonitor 2024 maken we ook een vergelijking met omliggende landen en de landen uit de Europese Unie met de Euro als valuta, deze cijfers zijn afkomstig van ECB. Omdat de cijfers enkel op maandbasis worden gepubliceerd, zijn deze door het CBS omgerekend tot kwartaalcijfers (de som per kwartaal).

Waar in Nederland in 2022 het totaalvolume aan nieuwe verstrekkingen licht steeg ten opzichte van eerdere jaren (figuur 2.2.1), was er in 2023 alleen een duidelijke toename zichtbaar bij de leningen groter dan 1 miljoen euro (+3 procent ten opzichte van 2022). Voor leningen kleiner dan 250 duizend euro en leningen tussen de 250 duizend euro en 1 miljoen euro nam het volume aan nieuwe verstrekkingen af in vergelijking met 2022: respectievelijk met -16 en -14 procent. 

In de Europese Unie als geheel was in 2023 juist een toename van het volume op leningen tussen de 250 duizend euro en 1 miljoen euro zichtbaar (+9 procent) ten opzichte van 2022. Het nieuw afgesloten volume aan leningen in de andere kredietcategorieën nam af ten opzichte van vorig jaar. In de omliggende landen is het beeld wisselend: Frankrijk liet in 2023 een daling zien op alle drie de kredietklassen ten opzichte van een jaar eerder; het volume in Duitsland nam juist toe op leningen tussen de 250 duizend en 1 miljoen euro (+14 procent) euro en vanaf 1 miljoen euro, maar daalde in de omliggende klassen. In België was in 2023 bij alle de kredietklassen een lichte toename te zien ten opzichte van het jaar ervoor.

Nederland, België, Duitsland en Frankrijk waren, in 2023, gezamenlijk goed voor 63 procent van het totale volume aan verstrekte nieuwe financieringen door banken aan bedrijven binnen de Europese Unie. Opvallend is dat in Nederland 93 procent van het totale bedrag aan nieuw verstrekte leningen een bedrag groter dan 1 miljoen euro betreft. Dit percentage neemt toe over tijd: in 2020 was dit nog 85 procent.. In de hele Europese Unie lag dit percentage lager, namelijk 73 procent in 2023. Nederlandse banken verstrekten dus gemiddeld grotere leningen aan bedrijven vergeleken met Europa. 

Totale portefeuille uitstaande kredietverlening van grootbanken aan het mkb loopt terug

Figuur 2.2.2¹³⁾ (DNB, 2024a) laat zien dat het totale volume aan uitstaande kredietverlening door de drie Nederlandse grootbanken aan het mkb in 2023 is afgenomen (-4,6 procent) ten opzichte van een jaar eerder. De afname geldt voor alle drie de bedragklassen, hoewel de procentuele daling bij leningen tot 250 duizend euro twee keer zo groot was (-7,7 procent) dan bij leningen groter dan 1 miljoen euro (-3,8 procent). Zowel het volume aan uitstaande leningen (-4,4 procent) als het volume aan rekening-courantkredieten (-6,6 procent) nam af. In 2023 betroffen de uitstaande leningen 91 procent van het totale uitstaande krediet. Informatie over het totaalvolume aan uitstaande kredietverlening is niet beschikbaar bij de ECB en kan daardoor niet getoond worden voor landen buiten Nederland.

Als we kijken naar de verschillende bedrijfstakken¹⁴⁾ valt het op dat eind 2023 het bedrag aan uitstaande kredietverlening voor bedrijven in de landbouw, bosbouw en visserij absoluut gezien het meest is toegenomen ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. De grootste afname is te zien bij de bedrijfstak groothandel, detailhandel en garages. Procentueel gezien is de toename het grootst in de vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten (+37 procent). De bedrijfstak delfstoffenwinning kende, net als een jaar eerder, de grootste procentuele afname (-61 procent). Exploitatie van en handel in onroerend goed bleef de bedrijfstak met het grootste bedrag aan uitstaande kredietverlening (een derde van het totaal) (DNB, 2024b). 

2.3 Na jarenlange hoge ECB-rente een eerste verlaging sinds 2019 

Om de toen alsmaar oplopende inflatie in de eurozone te remmen heeft de ECB in 2022 en 2023 meermaals de beleidsrente verhoogd, waardoor in september 2023 het hoogste ECB-renteniveau in de geschiedenis van de ECB werd bereikt (4,0 procent) (ECB, 2024b). Inmiddels daalt de inflatie enkele kwartalen achtereen, daarom heeft de ECB in juni 2024 voor het eerst in vijf jaar de rente verlaagd (naar 3,75 procent, ECB, 2024b). Het doel van de ECB om een inflatieniveau van 2 procent in de eurozone te behalen komt weer in zicht, maar is vooralsnog niet bereikt. De ontwikkeling van de rente blijft daardoor ook de komende periode onzeker. 

¹⁾Gegevens over percentages voor het tweede kwartaal 2010 zijn niet of niet volledig beschikbaar.
²⁾Vanaf de Financieringsmonitor 2024 maken we ook een vergelijking met omliggende landen en de landen uit de Europese Unie met de Euro als valuta, deze cijfers zijn afkomstig van ECB. Omdat de cijfers enkel op maandbasis worden gepubliceerd, zijn deze door het CBS omgerekend tot kwartaalcijfers (het gemiddelde per kwartaal). De figuur over de Europese Unie gaat over landen die op dat moment onderdeel zijn van de Europese Unie en de Euro als valuta kennen.

Het hoge niveau van de ECB-rente in de afgelopen jaren had effect op de Nederlandse rentestand, die van de omliggende landen en op die van de Europese Unie als geheel. In figuur 2.3.1 (ECB, 2024a) wordt duidelijk dat de rentepercentages van nieuw afgesloten bankleningen voor alle kredietklassen vanaf 2022 sterk zijn toegenomen. Eind 2023 was echter weer sprake van een stabilisatie, en was in sommige gevallen zelfs een lichte daling te zien. Het renteniveau en de -ontwikkeling in Nederland zijn vergelijkbaar met buurlanden en met de gehele Europese Unie. Binnen de Europese Unie lopen de rentepercentages wel flink uiteen: begin tweede kwartaal van 2024 was de rente voor leningen groter dan 1 miljoen euro in de Baltische Staten (Estland, Letland en Litouwen) het hoogst met percentages van boven de 6 procent. Luxemburg kende het laagste rentepercentage; 3,87 procent. Ook voor leningen tot 250 duizend euro gold dat de rente in de Baltische Staten het hoogst was (rond de 8 procent) en in Luxemburg het laagst (4,47 procent) (ECB, 2024a). 

2.4 Volume nieuwe verstrekkingen non-bancaire financieringsmarkt blijft toenemen

In 2023 is het volume aan non-bancaire financiering wederom gegroeid. Deze was 27 procent groter dan een jaar eerder en groeide van 4 miljard euro in 2022 naar ruim 5,1 miljard euro aan verstrekte financieringen in het afgelopen jaar (SMF, 2024). De toename van de populariteit van financiering buiten banken om is met name terug te zien in de verhouding bancaire versus non-bancaire financiering bij de leningen tot 1 miljoen euro. Waar in 2022 nog 29 procent van de nieuw afgesloten financiering in de mkb financieringsmarkt (tot 1 miljoen euro) non-bancaire financiering betrof, nam dit in 2023 toe tot 36 procent van het totaal (SMF, 2024). Dit onderstreept het eerdere vermoeden dat (Nederlandse) bedrijven steeds meer gebruik maken van non-bancaire alternatieven voor financieringen kleiner dan 1 miljoen euro. Naast het volume nam ook het aantal non-bancaire verstrekkingen in 2023 toe ten opzichte van een jaar eerder, alhoewel de toename wel minder groot was (+14 procent). Dit betekent dat het gemiddelde bedrag van een non-bancaire financiering is toegenomen. 

De behoefte aan flexibele vormen van liquiditeit bij bedrijven blijft op een hoog niveau

Non-bancaire¹⁵⁾ financiering wordt in verschillende vormen aangeboden. Figuur 2.4.1 laat zien dat in 2023 wederom de categorieën equipment lease, factoring en private equity¹⁶⁾ het meest voorkwamen. 

Het volume aan equipment lease (leasing van bedrijfsmiddelen) nam in 2023 verder toe tot 7,2 miljard euro. Dit is een toename van bijna 5 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. Ook de gemiddelde contractwaarde bleef stijgen, deze kwam in 2023 uit op ruim 109 duizend euro (NVL, 2024). Het totale volume bestond voor 84 procent uit financial lease, en 16 procent betrof operational lease. Ook hier is zichtbaar dat de rol van de bank als distributiekanaal afneemt: in 2023 liepen drie op de tien transacties via een bankkantoor, een aantal jaar eerder was dit nog vier op de tien.

Het volume aan factoring (het overdragen van facturatie en debiteurenrisico aan een externe partij) is toegenomen met 3 procent ten opzichte van een jaar eerder. Hiermee is een recordomzet van 168 miljard euro aan overgedragen omzet bereikt. Ook het aantal ondernemingen dat gebruik maakt van factoring voor het aantrekken van werkkapitaal nam toe in 2023: er maakten ruim 7 700 bedrijven gebruik van. Dit is een toename van 10 procent ten opzichte van 2022 (FAAN, 2024). Het grootste deel van de bedrijven die in 2023 gebruik maakten van factoring heeft een omzetniveau van minder dan 10 miljoen euro. (FAAN, 2024).

Private Equity (investeringen in middelgrote en grote bedrijven) liet in 2023 een volumedaling zien ten opzichte van 2022. Dit komt doordat er in 2023 geen extreme buy-outs waren in tegenstelling tot voorgaande jaren (NVP, 2024). De ICT-sector was hier de sector met veruit de grootste omzet. 

De investeringen in durfkapitaal¹⁷⁾ (ook wel Venture Capital genoemd; investeringen in startende en kleine bedrijven) waren in 2023 met 1,1 miljard euro iets hoger (+3 procent) dan in 2022. De grootste sectoren bleven de gezondheidszorg en ook hier de ICT (NVP, 2024). 

In 2023 lag het volume aan direct lending (rechtstreekse verstrekkingen van een geldverstrekker zonder tussenkomst van een bank of andere partij) 41 procent hoger dan in het jaar ervoor. Ruim 91 procent betreft verstrekkingen tot 250 duizend euro. Ook het aantal verstrekkingen is fors gestegen en lag 22 procent hoger (SMF, 2024). 

Het volume aan verstrekkingen via de mkb-beurs (een platform waarbij beleggers rechtstreeks in mkb-bedrijven kunnen investeren in de vorm van ((certificaten van) aandelen en obligaties) is in 2023 verdubbeld ten opzichte van 2021. Voor 2022 waren er geen cijfers beschikbaar. 

Cijfers over het volume een aantal leningen via crowdfunding zijn voor 2023 niet beschikbaar bij de bron (crowdfundingcijfers.nl) die in eerdere jaren voor de Financieringsmonitor is gebruikt. Een alternatieve bron (Stichting MKB Financiering; SMF) laat zien dat het totale volume aan crowdfunding (2023: 900 miljoen euro) wederom is toegenomen ten aanzien van vorig jaar (+16 procent). Het aantal projecten dat financiering heeft ontvangen middels crowdfunding is nagenoeg gelijk gebleven (SMF, 2024). De cijfers in deze rapportage wijken absoluut gezien af van de eerder gepubliceerde cijfers omdat andere onderliggende bronnen zijn gebruikt. 

Voor de kredietunies zijn er geen cijfers beschikbaar over 2023 wegens onvoldoende aanleveringen van partijen.

De komende hoofdstukken beschrijven de zoektocht van ondernemers naar externe bedrijfsfinanciering. Deze zoektocht is een proces dat uit verschillende stappen bestaat. Keuzes en afwegingen die bedrijven in iedere stap maken, komen aan bod. Dit hoofdstuk biedt een leeswijzer voor die zoektocht. Het staat stil bij de manier waarop de rest van de monitor is opgebouwd, bij de onderzoekspopulatie en de verschillende typen bedrijven die worden onderscheiden. Dit hoofdstuk neemt ook al een voorschot op de belangrijkste uitkomsten en sluit af door de beschikbaarheid van externe financiering in perspectief te plaatsen ten opzichte van andere uitdagingen voor de bedrijfsvoering.

3.1 Het aantrekken van financiering als proces

In deze monitor wordt het gehele traject van behoefte tot daadwerkelijk aantrekken van externe financiering beschouwd als een proces dat uit een aantal stappen bestaat. Als eerste is er een mogelijke behoefte aan financiering. Als tweede is er de fase van oriëntatie. Ondernemers met een serieuze behoefte zetten stappen om informatie in te winnen over hun mogelijkheden. Als derde volgt een echte aanvraag als die kansrijk lijkt tijdens de oriëntatie en als vierde is er de uitkomst van de aanvraag. Die vier stappen hebben in deze monitor allemaal betrekking op de periode van 1 juli 2023 tot 1 juli 2024. Tot slot is er nog een vijfde stap: de verwachte behoefte aan financiering in de toekomst. Het gaat dan om de periode 1 juli 2024 tot 1 juli 2025. Dit gehele proces ziet er als volgt uit:

Het gaat in deze monitor steeds om nieuwe, externe financiering. Dat zijn alle vormen van vreemd vermogen en extern eigen vermogen. Voorbeelden van extern eigen vermogen zijn crowdfunding met aandelen of private equity. Het gaat dus niet om intern eigen vermogen. Dat is financiering uit het bedrijfsresultaat of als een ondernemer beroep doet op zijn of haar eigen middelen.  

Steeds specifiekere resultaten verder in het proces

Niet elk bedrijf heeft behoefte aan nieuwe externe financiering. Niet alle bedrijven met een financieringsbehoefte gaan ook daadwerkelijk op zoek of doen een aanvraag. Er is daarom sprake van een trechterwerking waardoor er in iedere stap minder bedrijven overblijven. In termen van de enquête waar de monitor op gebaseerd is: vragen worden steeds specifieker naarmate het proces van de zoektocht vordert en de steekproef wordt dus steeds kleiner.

Van de onderzoekspopulatie heeft 16 procent een financieringsbehoefte. Van die bedrijven met een financieringsbehoefte verkent 82 procent ook echt de mogelijkheden om financiering aan te trekken. Het is ook mogelijk om bedrijven die zich oriënteren te relateren aan de totale populatie. Op deze wijze uitgedrukt, heeft 13 procent van alle bedrijven zich georiënteerd op financiering.¹⁸⁾ Daarnaast is nog eens 9 procent al bekend met de financieringsmogelijkheden.

In figuur 3.1.2 wordt voor het mkb in de business economy gevisualiseerd hoe deze trechter eruit ziet.

3.2 Beschrijving onderzoekspopulatie

De hoofdpopulatie van de monitor bestaat uit alle bedrijven in het mkb in de business economy. Het mkb bestaat uit bedrijven met minder dan 250 werkzame personen. Er wordt daarnaast een ondergrens van twee werkzame personen gehanteerd; zzp’ers behoren dus niet tot de onderzoekspopulatie. De business economy komt ruwweg neer op de marktgerichte bedrijfstakken (dus bijvoorbeeld zonder overheid) en exclusief de landbouw en de financiële dienstverlening.¹⁹⁾ Als er in de monitor uitkomsten genoemd worden zonder verdere specificering (bijvoorbeeld naar grootteklasse) hebben ze altijd betrekking op het gehele mkb in de business economy, vanaf twee werkzame personen. De populatie van de Financieringsmonitor is bepaald op basis van het Algemeen Bedrijven Register (ABR) met als peilmaand juni 2024. Op dat moment bestond het mkb in de business economy met minstens twee werkzame personen uit ongeveer 307 duizend bedrijven. 

Hoewel de landbouw geen onderdeel vormt van de business economy, zijn er soms toch apart uitkomsten voor deze sector opgenomen. De enquête is namelijk wel in die sector uitgezet om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen. De resultaten voor de landbouw zijn echter nooit verwerkt in de totaalcijfers. Hetzelfde geldt voor het grootbedrijf dat is opgenomen als benchmark voor het mkb. 

3.3 Interpretatie van resultaten in de monitor

De Financieringsmonitor bevat voornamelijk uitkomsten voor het gehele mkb in de business economy. Die uitkomsten zijn gebaseerd op een steekproef onder 10 duizend bedrijven in die doelpopulatie, aangevuld met het grootbedrijf en bedrijven actief in de landbouw. Dit leidt tot grofweg 4 900  respondenten. Door middel van weging en ophoging zijn de uitkomsten representatief voor de gehele populatie. Er vindt weging plaats naar werkgelegenheid. 

Marges

In deze monitor wordt regelmatig de vergelijking gemaakt met cijfers uit de vorige editie van de Financieringsmonitor. De uitkomsten zijn schattingen op basis van de steekproef. Er zit een bepaalde onzekerheid rondom die geschatte waarde. Dit zijn de 95%-betrouwbaarheidsintervallen waarbinnen de uitkomsten vallen. Dat wil zeggen dat bij herhaling van de enquête de geschatte uitkomst in 95 procent van de gevallen binnen dat interval ligt. Marges zijn in de monitor opgenomen voor de vijf voornaamste indicatoren. 

In de betreffende figuren in de volgende hoofdstukken zijn marges met gekleurde staafjes aangegeven. Voor alle andere indicatoren in de monitor is deze detailinformatie niet gegeven. Dat is gedaan met het oog op de leesbaarheid. Ook bevatten veel vragen in de monitor veel antwoordcategorieën of is een vraag alleen gesteld aan een specifieke subpopulatie waardoor het aantal respondenten erg klein wordt. Verschillen tussen jaren en groepen bedrijven op deze indicatoren moeten dan ook voorzichtig geïnterpreteerd worden.

Waar de betrouwbaarheidsmarges van twee groepen bedrijven of van twee jaren elkaar niet overlappen, bestaat er een statistisch significant verschil. Als er sprake is van een overlap, kan worden berekend of er alsnog sprake is van een statistisch significant verschil.²⁰⁾ Zo is er in figuur 5.1.1 geen overlap te zien tussen het aantal bedrijven dat zich oriënteert in 2024 ten opzichte van 2023, en toont de berekening dus ook daadwerkelijk een statistisch significant verschil aan. Vertonen de betrouwbaarheidsmarges wel een overlap, dan toont deze meting meestal, maar niet altijd, geen statistisch significant verschil aan. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de ontwikkeling van de financieringsbehoefte van het gehele mkb in 2024 ten opzichte van 2023 in figuur 4.1.1.

3.4 Uitdagingen voor bedrijven: toegang tot financiering in perspectief

Bedrijven krijgen in veel opzichten te maken met uitdagingen voor de bedrijfsvoering die een belemmering kunnen vormen voor hun bedrijfsprestaties. Gestegen kosten zijn de belangrijkste belemmering voor het mkb in de business economy: voor meer dan de helft van de bedrijven (53 procent) zijn gestegen kosten in meer of mindere mate een belemmering voor de bedrijfsprestaties. Dit percentage is afgenomen vergeleken met de afgelopen twee jaren, toen vormde dit nog voor bijna zes op de tien bedrijven een belemmering. Hoewel de inflatiecijfers sinds half 2023 zijn afgenomen en ook nu nog niet op hetzelfde niveau zijn als een jaar geleden (CBS, 2024i), ervaart nog steeds meer dan de helft van het mkb in de business economy de gestegen kosten als een belemmering. Naast de gestegen kosten vormde voor het mkb vooral het kunnen vinden van gekwalificeerd personeel een belemmering voor de bedrijfsprestaties (43 procent). Hier is ook een kleine daling te zien ten opzichte van de vorige metingen: in 2023 was dit 45 procent en in 2022 50 procent Op de derde plaats staat voor het mkb, net als in de vorige meting, de wet- en regelgeving (31 procent). Dit aandeel is iets afgenomen ten opzichte van vorig jaar (35 procent). 

• Door het microbedrijf worden gestegen kosten minder vaak als belemmerend ervaren dan door het klein-, midden- en grootbedrijf: 50 procent van het microbedrijf ervaart gestegen kosten als een belemmering, voor het klein-, midden- en grootbedrijf is dit meer dan 60 procent. Net als voor het totale mkb zijn hier de percentages gedaald ten opzichte van de vorige meting. De sectoren nijverheid (60 procent) en handel, vervoer en horeca (58 procent) ervaren het vaakst belemmeringen door de gestegen kosten. De grootste afname is te zien bij dochterbedrijven (van 68 naar 50 procent; een daling van 18 procentpunt) en snelgroeiende bedrijven (van 61 naar 46 procent; een daling van 15 procentpunt).
• Het vinden van gekwalificeerd personeel vormt met name voor het klein-, midden- en grootbedrijf een uitdaging: voor 65 procent of meer van deze bedrijven is het lastig kunnen vinden van gekwalificeerd personeel in meer of mindere mate een belemmering voor de bedrijfsprestaties. Ter vergelijking, bij microbedrijven gaat dit om 39 procent. Hoewel dit aandeel voor het microbedrijf vergelijkbaar is gebleven, is het aandeel bij de andere grootteklassen gedaald. Met uitzondering van de sector zakelijke dienstverlening is er per sector een daling te zien in het aandeel bedrijven dat het vinden van gekwalificeerd personeel als belemmerend ervaart.
• Wet- en regelgeving wordt, net als in de vorige meting, vooral in de landbouwsector als belemmerend ervaren (66 procent). Bij het klein- (41 procent) en middenbedrijf (36 procent) is wet- en regelgeving vaker een belemmering voor de bedrijfsprestaties dan bij micro- (28 procent) en grootbedrijven (30 procent). Alle typen bedrijven ervaren de wet- en regelgeving dit jaar even vaak of minder vaak als belemmerend. De uitzondering hierin zijn innovatieve bedrijven, waar het aandeel met 5 procentpunt (van 33 naar 38 procent) is gestegen.

Voor resterende uitdagingen valt het volgende op:

• Voor 30 procent van het grootbedrijf vormt concurrentie van andere bedrijven in meer of mindere mate een belemmering voor de bedrijfsprestatie. Bij het mkb is dit slechts 19 procent.
• Steeds minder bedrijven ervaren schulden als gevolg van het coronavirus als een belemmering voor de bedrijfsprestaties. In alle bedrijfstakken en grootteklassen is het aandeel bedrijven lager dan in eerdere jaren.
• Onrust op mondiaal niveau²¹⁾ vormt voor 21 procent van het mkb in de business economy een belemmering in de bedrijfsprestaties. Bij het grootbedrijf ligt dit aandeel op 27 procent. 

Toegang tot financiering als obstakel

Uitdagingen rond de toegang tot financiering vormt voor ongeveer 15 procent van het mkb in meer of mindere mate een belemmering voor de bedrijfsprestaties. Dit aandeel is niet veranderd ten opzichte van de vorige meting. 

• Hoe groter het bedrijf, hoe minder de toegang tot financiering als een belemmering wordt ervaren. De uitdagingen rond toegang tot financiering worden het vaakst als belemmerend ervaren door het microbedrijf (15 procent) en het minst vaak door het grootbedrijf (8 procent). Bij landbouwbedrijven is het aandeel bedrijven dat wordt belemmerd het hoogst (21 procent). Dit is wel gedaald ten opzichte van de vorig meting (toen was het aandeel 30 procent).
• Andere bedrijven die de toegang tot financiering relatief vaak als belemmerend ervaren voor hun bedrijfsprestaties ervaren zijn startups (32 procent, een toename van 4 procentpunt ten opzichte van de vorige meting), innovatieve bedrijven (24 procent, een toename van 5 procentpunt ten opzichte van de vorige meting) en snelgroeiende bedrijven (24 procent, een toename van 4 procentpunt ten opzichte van de vorige meting). Dit zijn vaak bedrijven die door onzekere uitkomsten of door hun korte bestaan weinig zekerheid over hun eigen toekomst kunnen bieden.

De financieringsbehoefte in het mkb in de business economy is licht gestegen. Tussen juli 2023 en juli 2024 had 16 procent van die bedrijven behoefte aan nieuwe externe financiering. Vorig jaar was dit nog 15 procent. De toename is enkel te zien bij het micro- en kleinbedrijf. De meest voorkomende reden waarom bedrijven geen financieringsbehoefte hebben blijft ongewijzigd: er is geen aanleiding om op zoek te gaan naar nieuwe externe financiering. 

In dit hoofdstuk worden de resultaten van de eerste stap, behoefte, in de zoektocht naar financiering door het bedrijfsleven verder uiteengezet. De volgende figuur geeft de positie van dit hoofdstuk in het gehele proces weer.

4.1 Behoefte aan externe financiering licht toegenomen 

De behoefte aan externe financiering in de periode van juli 2023 tot juli 2024 is gestegen ten opzichte van het voorgaande jaar. Toen had nog 15 procent van het mkb in de business economy financiering nodig, dit jaar is dat 16 procent. Deze toename is niet statistisch significant. Dit betekent dat er geen sprake hoeft te zijn van een ontwikkeling, maar dat dit ook een uiting kan zijn van de toevalskans die nu eenmaal in iedere steekproef zit. Alhoewel er schommelingen te zien zijn in de externe financieringsbehoefte tussen de individuele jaren blijft de algemene trend dalend.  

• Ook bij het micro- en kleinbedrijf is de behoefte aan nieuwe externe financiering gestegen, van respectievelijk 13 en 21 procent naar 14 en 25 procent. Voor het grootbedrijf is er juist een afname ten opzichte van vorig jaar. Deze veranderingen zijn echter niet statistisch significant. De behoefte in het middenbedrijf is nagenoeg gelijk gebleven.
• Het middenbedrijf heeft het vaakst een financieringsbehoefte, het microbedrijf het minst vaak. Het aandeel middenbedrijven met een behoefte (27 procent) is bijna twee keer zo groot als het aandeel microbedrijven (14 procent).
• De verschillen in financieringsbehoefte tussen de grootteklassen binnen het mkb zijn iets kleiner geworden ten opzichte van de vorige meting. In de voorgaande jaren werd het verschil juist steeds groter. Vorig jaar betrof het verschil tussen het microbedrijf en het middenbedrijf 14 procentpunten, dit is nu 13 procentpunten.
• Bedrijven in de sectoren landbouw en informatie en communicatie hebben het vaakst (20 procent) een externe financieringsbehoefte. Bedrijven in de sector onroerend goed en reparatie hebben hier het minst vaak behoefte aan (14 procent). 
• Ten opzichte van de vorige meting is de behoefte aan nieuwe externe middelen in de sector nijverheid met 6 procentpunt afgenomen, en in de sector zakelijke dienstverlening juist toegenomen met 5 procentpunt. Beide verschillen zijn statistisch significant. 
• Jonge bedrijven (tot vijf jaar) hebben vaker een financieringsbehoefte dan oude bedrijven. Dit percentage is nu ruim drie procentpunt hoger dan een jaar eerder, toen dit nog 20 procent was. Deze verandering is niet statistisch significant. Voor oude bedrijven ligt dit aandeel onveranderd op 14 procent. 
• Bij het invullen van de enquête kunnen bedrijven aangeven als wat voor type onderneming zij zichzelf beschouwen. Er kunnen meerdere opties worden gekozen. Zie het dashboard voor een overzicht van alle mogelijkheden. Het aandeel startups dat dit jaar een externe financieringsbehoefte heeft (38 procent) ligt beduidend hoger dan in de vorige meting (23 procent). Ook innovatieve bedrijven (31 procent) en snelle groeiers (32 procent) hebben een relatief hoog aandeel bedrijven met een financieringsbehoefte. Net zoals in voorgaande jaren zijn dochterbedrijven de groep met het laagste aandeel financieringsbehoefte (14 procent). Voor hen geldt dat zij over het algemeen gemakkelijker toegang hebben tot interne middelen binnen het concern en daarom minder vaak extern naar financiering zoeken. 
• Verschillen in het aandeel met een financieringsbehoefte hangen bovendien ook samen met de levensfase waarin de ondernemingen zich bevinden. Bij het invullen van de enquête kunnen bedrijven aangeven in welke levensfase het bedrijf zich bevindt. Er kunnen meerdere opties worden gekozen. Zie het dashboard voor een overzicht van alle mogelijkheden. Zo hebben bedrijven in de levensfase succes (12 procent) minder vaak behoefte aan externe financiering dan bedrijven in de levensfase uitbreiding (31 procent). Bij bedrijven die opschalen na de start is de behoefte aan externe financiering zelfs 42 procent. Bij de twee laatst genoemde groepen geldt dat de behoefte toegenomen is ten opzichte van de vorige meting: toen was dit nog respectievelijk 22 en 30 procent.

Bedrijven met een financieringsbehoefte kennen een lagere liquiditeit en solvabiliteit

De financieringsbehoefte wordt naast de hierboven genoemde verschillen in grootteklasse, sector, leeftijd, type onderneming en levensfase ook beïnvloed door de financiële positie van het bedrijf. In figuren 4.1.2a en 4.1.2b zijn de verschillen in solvabiliteit en liquiditeit weergegeven voor bedrijven met en zonder financieringsbehoefte. 

• Bedrijven met financieringsbehoefte hebben een lagere solvabiliteit, dus weinig eigen vermogen ten opzichte van het balanstotaal, in vergelijking met bedrijven die geen financieringsbehoefte hebben. Dit verschil is statistisch significant. Een lagere solvabiliteit biedt bedrijven minder mogelijkheden te financieren vanuit eigen middelen op de lange termijn.
• Hetzelfde geldt voor de liquiditeit (een gunstigere verhouding tussen de vlottende activa en het kort vreemd vermogen): deze is lager voor bedrijven met externe financieringsbehoefte. Ook dit verschil is statistisch significant. Een lagere liquiditeit betekent dat bedrijven minder mogelijkheden hebben om te financieren vanuit eigen middelen op de korte termijn. 

Bedrijven belemmerd door hoge kosten hebben vaker een financieringsbehoefte 

Bij meer dan de helft van de bedrijven in het mkb in de business economy (53 procent) worden gestegen kosten als een belemmering gezien voor de bedrijfsprestaties (zie paragraaf 3.4). Er is dit jaar wederom een samenhang tussen het al dan niet ervaren van hoge kosten als belemmering en het hebben van een externe financieringsbehoefte. Figuur 4.1.3 toont dat 22 procent van de mkb-bedrijven die hoge kosten (in meer of mindere mate) als een belemmering ervaren een financieringsbehoefte heeft. Voor bedrijven die hoge kosten niet als belemmerend ervaren is dit 8 procent. Dit verschil is, net als vorig jaar, statistisch significant en bovendien groter dan in de vorige meting, toen de percentages in beide groepen nog respectievelijk 19 procent en 7 procent waren.

4.2 Start en uitbreiding wederom belangrijkste financieringsdoel 

Bedrijven kunnen meerdere financieringsdoelen tegelijkertijd hebben. Bij 86 procent van de bedrijven met financieringsbehoefte heeft het financieringsdoel te maken met start, uitbreiding en/of vernieuwing van het bedrijf of bedrijfsactiviteiten. In iets mindere mate (70 procent) is het financieringsdoel gerelateerd aan continuering van het bedrijf of de bedrijfsactiviteiten. Dit is iets hoger dan vorig jaar, toen was dit 66 procent. 

• Voor alle grootteklassen geldt dat de financieringsbehoefte vaker gerelateerd is aan start, uitbreiding en/of vernieuwing dan aan continuering. Bij microbedrijven komt dit financieringsdoel het vaakst voor (88 procent), bij kleinbedrijven het minst vaak (80 procent).
• Ook voor alle sectoren geldt dat zij start, uitbreiding en/ of vernieuwing vaker als hoofddoel opgeven dan continuering. Bij bedrijven in de sector bouw komt start, uitbreiding en/ of vernieuwing het vaakst voor als hoofddoel (95 procent), bij bedrijven in de nijverheid het minst vaak (75 procent). 
• Dochterondernemingen en sociale ondernemingen zijn de enige bedrijfstypen die vaker continuering als hoofddoel aangeven voor de financieringsbehoefte dan start, uitbreiding en/of vernieuwing. Bovendien komt dit veel vaker voor dan in de vorige meting; respectievelijk 81 en 85 procent versus 51 en 46 procent vorig jaar. 

Subdoelen vergelijkbaar tussen grootteklassen, binnen sectoren wisselt het sterk

De hierboven genoemde financieringsdoelen worden onderverdeeld in subdoelen. Ook hier kunnen bedrijven meerdere doelen tegelijkertijd hebben.

Het meest voorkomende financieringsdoel dat valt onder het hoofddoel start, uitbreiding en/of vernieuwing is investering in uitbreiding. Voor 39 procent van het mkb met een financieringsbehoefte is dit een subdoel. Bij bedrijven die een financieringsbehoefte hebben vanwege continuering is voorraden en werkkapitaal het meest voorkomende subdoel. Dit doel speelt bij 43 procent van het mkb met een financieringsbehoefte vanwege continuering. 

• Deze belangrijkste subdoelen gelden voor alle grootteklassen.
• Binnen de sectoren verschillen de subdoelen sterk. Zo is in de landbouwsector voor slechts 18 procent van de bedrijven voorraden en werkkapitaal het belangrijkste subdoel dat valt onder continuering. In de sector handel is dit meer dan de helft. En voor ruim vier op de tien bedrijven uit de bouwsector is vernieuwing van het wagenpark het belangrijkste subdoel, terwijl dit in de ICT en onroerend goed nauwelijks voorkomt.

Duurzaamheid belangrijk subdoel voor landbouwbedrijven en sociale ondernemingen 

Van alle bedrijven met een financieringsbehoefte is voor 9 procent investeren in verduurzaming een financieringsdoel. Binnen het mkb neemt dit aandeel toe naarmate de grootteklasse toeneemt. Bij bedrijven in de landbouw (24 procent) komt dit vaker voor dan in de overige sectoren. Bedrijven die zichzelf typeren als sociale onderneming vinden dit vaker (27 procent) een belangrijk subdoel dan andere bedrijfstypes. Bijlage A bevat meer informatie over bedrijven met verduurzaming als financieringsdoel.

4.3 ‘Geen aanleiding’ blijft belangrijkste reden bij groep zonder behoefte

Van het mkb in de business economy heeft veruit het grootste deel dit jaar geen nieuwe externe financieringsbehoefte, namelijk 84 procent. Het percentage is vergelijkbaar met de vorige meting, toen dit 85 procent was. Dit jaar is wederom de meest voorkomende reden hiervoor dat er geen aanleiding was om op zoek te gaan naar nieuwe externe financiering (44 procent). Vorig jaar was dit 47 procent. Daarnaast kon bij bijna een derde van de bedrijven zonder financieringsbehoefte een eventuele behoefte opgelost worden met intern eigen vermogen. 

• Voor bijna de helft van de microbedrijven zonder financieringsbehoefte is de belangrijkste reden voor het ontbreken van deze behoefte dat er geen aanleiding voor was. In het kleinbedrijf is dit 29 procent en in het middenbedrijf 22 procent. Hier geldt: hoe groter het bedrijf, hoe lager het aandeel bedrijven dat om deze reden geen financieringsbehoefte heeft. Voor alle drie de grootteklassen binnen het mkb is het aandeel lager dan vorig jaar. 
• Dit jaar is bij alle grootteklassen het aandeel bedrijven dat de behoefte op kan lossen met intern eigen vermogen groter dan vorig jaar.
• Het middenbedrijf (en het grootbedrijf) zonder financieringsbehoefte kan ruim twee keer zo vaak als het kleinbedrijf financieren met bestaand extern vermogen. Dit is bovendien bijna vijf keer zo vaak als bij het microbedrijf. Dit betekent dat grotere bedrijven dus vaker al toegang hebben tot extern vermogen, zoals bijvoorbeeld en lopend rekeningcourantkrediet, waar zij zich toe kunnen wenden als er een financieringswens opkomt. 
• Ook valt op dat bedrijven in de sector landbouw dit jaar minder vaak (16 procent) geen behoefte aan externe financiering hebben, omdat ze niet zijn gegroeid of daar geen kansen voor zagen dan in de vorige meting (28 procent). 

Het aandeel mkb-bedrijven dat zich oriënteert op de mogelijkheden omtrent nieuwe externe financiering neemt weer toe. Dit wordt gedreven door het microbedrijf. In andere mkb-grootteklassen daalt het aandeel bedrijven dat zich oriënteert licht. Hoewel er dit jaar weliswaar een stijging is van het aandeel bedrijven dat zich oriënteert, lijkt er op de langere termijn geen sprake van een stijgende of dalende trend. De bank is nog steeds het belangrijkste kanaal voor bedrijven om nieuwe financieringsmogelijkheden te verkennen, hoewel dit aandeel sinds 2019 jaarlijks is afgenomen.  

In dit hoofdstuk worden de resultaten van de tweede stap in de zoektocht naar financiering door het bedrijfsleven verder uiteengezet. De volgende figuur geeft de positie van dit hoofdstuk in het gehele proces weer. De analyses in dit hoofdstuk hebben betrekking op bedrijven met een financieringsbehoefte.

5.1 Aandeel bedrijven dat zich oriënteert op financieringsmogelijkheden stabiel sinds 2018

Het aandeel bedrijven dat zich oriënteert op financieringsmogelijkheden is toegenomen ten opzichte van de vorige meting. Van het mkb met een financieringsbehoefte oriënteert 82 procent zich ook daadwerkelijk op nieuwe externe financieringsmogelijkheden. Dit is een statistisch significante toename ten opzichte van de vorige meting (74 procent). Hoewel er jaar op jaar wel schommelingen te zien zijn in het aandeel bedrijven dat zich oriënteert op financieringsmogelijkheden, is er op de lange termijn (sinds 2018) geen stijgende of dalende trend te zien. Het aandeel in de periode 2018 tot 2024 varieert tussen 74 en 86 procent.

• De toename ten opzichte van de vorige meting wordt gedreven door het microbedrijf. Het aandeel microbedrijven dat zich oriënteert op de financieringsmogelijkheden stijgt tot 83 procent. Deze verandering is statistisch significant. Bij het klein- en middenbedrijf is juist een (niet statistisch significante) daling te zien. De verschillen tussen de grootteklassen binnen het mkb zijn kleiner geworden ten opzichte van de vorige meting.
• Voor wat betreft het aandeel bedrijven dat zich oriënteert zijn de verschillen tussen de sectoren vrij klein. Vergeleken met vorig jaar vertoont de sector handel, vervoer en horeca een opvallende toename. Het percentage bedrijven dat zich oriënteert is in deze sector toegenomen van 67 procent in de vorige meting naar 82 procent in de huidige meting. Ook de sector landbouw toont een toename van 78 procent naar 89 procent. De enige aanzienlijke afname is zichtbaar in de sector onroerend goed; daar daalt het aandeel bedrijven dat zich oriënteert van 82 procent naar 75 procent. Deze verschillen ten opzichte van de vorige meting zijn niet statistisch significant. 
• De grootste toename in het aandeel bedrijven dat zich oriënteert is bij dochterbedrijven, daar stijgt het van 52 procent naar 87 procent. De grootste afname is zichtbaar bij snelgroeiende bedrijven, daar daalt het aandeel bedrijven dat zich oriënteert van 93 procent naar 79 procent.
• Het aandeel jonge bedrijven dat zich heeft georiënteerd is statistisch significant toegenomen van 67 naar 80 procent. 
• Bedrijven die zich wel hebben georiënteerd verschillen niet statistisch significant van bedrijven die zich niet hebben georiënteerd voor wat betreft hun solvabiliteit en liquiditeit.²²⁾ 

Meest voorkomende reden om niet te oriënteren: bekendheid met de financieringsmogelijkheden

Bij meer dan de helft van de bedrijven binnen het mkb die zich niet hebben georiënteerd, is dit omdat het bedrijf al bekend was met de mogelijkheden. Dit aandeel is sinds 2023 toegenomen van 50 procent naar 53 procent. Een volgende reden is de verwachting de financiering toch niet te zullen krijgen (35 procent) gevolgd door de reden dat de financiering te duur zal zijn (32 procent). Deze redenen komen vaker voor dan in 2023, toen deze speelden bij respectievelijk 22 en 21 procent van de bedrijven die zich niet oriënteerden.

• Bijna alle grootbedrijven die zich niet hebben georiënteerd waren al bekend met de mogelijkheden. Ook voor het middenbedrijf en het kleinbedrijf is dit voor meer dan acht op de tien bedrijven de meest voorkomende reden om zich niet te oriënteren. Bij het microbedrijf ligt dit aandeel met vier op de tien bedrijven lager dan in de andere grootteklassen. Daar spelen ook negatieve verwachtingen rond het verkrijgen van financiering en de kosten daarvan een belangrijke rol. 
• Kijkend naar de sectoren zijn met name bedrijven in de sector onroerend goed al bekend met de mogelijkheden voor financiering. Bijna alle snelgroeiende bedrijven kennen de mogelijkheden en zijn daarmee van de verschillende typen bedrijven  het vaakst bekend met de mogelijkheden.

5.2 Meeste bedrijven blijven zich oriënteren via de bank

De bank blijft het belangrijkste kanaal voor het mkb om zich te oriënteren op de mogelijkheden voor nieuwe externe financiering: van het mkb dat de mogelijkheden verkent, doet 56 procent dat via de bank. In 2019 oriënteerde nog 80 procent van het mkb zich via de bank. Sindsdien is er sprake van een dalende trend: ieder jaar daalt het aandeel verder met een paar procentpunten. De grootste daling vond plaats in 2020 en 2021. Een ander belangrijk kanaal om de mogelijkheden te verkennen is via een accountant (43 procent) of via een financieel adviseur (38 procent). In vergelijking met afgelopen jaar wordt ook vaker zelf online gezocht naar financieringsmogelijkheden. Dit is gestegen van 24 procent naar 31 procent. 

• Net als afgelopen jaar geldt dat het grootbedrijf zich het vaakst via de bank oriënteert (81 procent). Ook het midden- (77 procent) en kleinbedrijf (73 procent) oriënteren zich vaak via de bank. Alleen het microbedrijf (48 procent) maakt beduidend minder gebruik van de bank om zich te oriënteren op financieringsmogelijkheden. Desalniettemin is ook bij het microbedrijf de bank het belangrijkste oriëntatiekanaal.
• Het microbedrijf oriënteert zich ook vaak via een accountant (43 procent), financieel adviseur (41 procent) of zoekt zelf online de mogelijkheden uit (36 procent). Oriëntatie via een adviseur, een andere financier, bekenden of online komt bij het microbedrijf vaker voor dan bij andere grootteklassen.
• Bedrijven in de sector landbouw maken net als vorig jaar minder dan bedrijven in de business economy gebruik van een financieel adviseur om mogelijkheden te verkennen.
• Bedrijven die zichzelf typeren als startups en dochterbedrijven maken in de huidige meting voor hun oriëntatie op externe financiering vaker gebruik van accountants (respectievelijk 41 en 45 procent) dan in de vorige meting (respectievelijk 19 en 18 procent). Bedrijven die zichzelf typeren als sociale ondernemingen maken dit jaar juist vaker gebruik van een financieel adviseur (48 procent) dan vorig jaar (19 procent).

Financieringsvormen met vreemd vermogen vaker bekeken dan vormen met eigen vermogen 

Het mkb oriënteert zich vaker op financieringsvormen die betrekking hebben op vreemd vermogen dan op vormen die het eigen vermogen aangaan. Dit is hetzelfde als in eerdere metingen van de Financieringsmonitor. Bedrijven kunnen zich op meerdere vormen tegelijkertijd oriënteren. Bedrijven verdiepen zich het vaakst in een banklening als optie voor nieuwe externe financiering, gevolgd door een rekening-courant en een onderhandse lening. Dat is in lijn met het feit dat banken ook het meest gebruikte oriëntatiekanaal vormen. Hierin speelt de vertrouwdheid met banken een grote rol. Belangrijke redenen voor het mkb om zich te oriënteren via de bank zijn bekendheid met bancaire financiering (53 procent), de relatie met de huisbank (42 procent), en betrouwbaarheid van deze financieringsvorm (37 procent). Opvallend is dat bekendheid en de relatie met de huisbank van positie zijn gewisseld ten opzichte van de vorige meting.

• Het grootbedrijf onderzoekt het vaakst de mogelijkheden voor een banklening (64 procent). Het aandeel bedrijven dat een banklening als financieringsvorm onderzoekt neemt af naarmate de grootteklasse afneemt. 
• In alle sectoren is een banklening de financieringsvorm waarop bedrijven zich het vaakst oriënteren. In de sector onroerend goed is dit met 72 procent het hoogst.
• Bedrijven jonger dan 5 jaar oriënteren zich het vaakst op een bancaire financier vanwege de betrouwbaarheid van de bank (47 procent), voor bedrijven ouder dan 5 jaar weegt deze reden minder zwaar mee (30 procent) en is de bekendheid met bancaire financiering en de relatie met de bank een vaker voorkomende reden (58 procent).

Weinig samenhang tussen oriëntatie en financieringsdoelen

Of bedrijven met een financieringsbehoefte zich wel of niet oriënteren lijkt weinig samen te hangen met de hoofddoelen die bedrijven voor de beoogde financiering hebben. Start, uitbreiding en vernieuwing als hoofddoel geldt voor 86 procent van de bedrijven in het mkb die zich wel oriënteren en voor 84 procent van de bedrijven die zich niet oriënteren. Bedrijven die zich wel oriënteren hebben iets vaker als hoofddoel continuering (70 procent) dan bedrijven die zich niet oriënteren (68 procent), maar dit verschil is klein.

Bedrijven die zich niet hebben georiënteerd hebben als voornaamste subdoel het financieren van voorraden. Van deze bedrijven heeft 51 procent dit als financieringsdoel. Ook voor bedrijven die zich wel oriënteren komt dit doel het meeste voor, maar dan in 42 procent van de gevallen. Voor bedrijven die zich niet oriënteren zijn ook het uitbreiding van het bedrijf (26 procent) en het wagenpark (20 procent) belangrijke financieringsdoelen. Voor bedrijven die zich wel hebben georiënteerd zijn dit ook uitbreiding (41 procent) en daarnaast investeren in overige activa (24 procent).  

Het aandeel bedrijven dat behoefte heeft aan externe financiering, zich vervolgens georiënteerd heeft op de mogelijkheden (of daarmee al bekend was) én een aanvraag doet is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Vergeleken met de vorige meting neemt het percentage jonge bedrijven dat een aanvraag doet statistisch significant toe. Het aandeel bedrijven dat een aanvraag doet bij de bank blijft gelijk, terwijl het mediane bedrag per aanvraag daalt. 

In dit hoofdstuk worden de resultaten van de derde stap in de zoektocht naar financiering door het bedrijfsleven verder uiteengezet. De analyses in dit hoofdstuk hebben betrekking op de bedrijven die de mogelijkheden van financiering hebben verkend én de bedrijven die daarmee al bekend waren en zich daarom niet nog eens georiënteerd hebben. De volgende figuur geeft de positie van dit hoofdstuk in het gehele proces weer.

6.1 Het aandeel bedrijven dat financiering aanvraagt neemt toe

Van de mkb-bedrijven in de business economy die behoefte hebben aan financiering én zich georiënteerd hebben op de mogelijkheden (of daarmee al bekend waren), doet 59 procent ook daadwerkelijk een financieringsaanvraag. Dit percentage is toegenomen ten opzichte van de vorige meting, toen dit nog 51 procent was. Dit verschil is, ondanks de daling van acht procentpunten, vanwege de relatief grote betrouwbaarheidsmarges niet statistisch significant. Wanneer er in het vervolg gesproken wordt over bedrijven die zich georiënteerd hebben omvat dit ook de bedrijven die al bekend waren met de mogelijkheden, tenzij anders aangegeven.

• Het microbedrijf doet vaker daadwerkelijk een aanvraag ten opzichte van de vorige meting. Vorig jaar betrof dit nog 43 procent van de bedrijven, dit jaar is dit gestegen naar 56 procent. Bij het kleinbedrijf is er geen verschil waarneembaar tussen deze en de vorige meting. Het midden- en grootbedrijf deed minder vaak een aanvraag dan vorig jaar, maar deze aandelen liggen nog steeds hoger dan bij de andere grootteklassen. De verandering in procentpunten is bij sommige grootteklassen groter dan 10 procentpunten, maar vanwege de relatief grote betrouwbaarheidsmarges zijn de verschillen niet statistisch significant. 
• Voor het daadwerkelijk doen van een aanvraag na behoefte en oriëntatie geldt: hoe groter het bedrijf, hoe groter de kans is dat er daadwerkelijk een aanvraag wordt gedaan. De verschillen tussen de grootteklassen binnen het mkb zijn wel afgenomen vergeleken met vorig jaar. Toen had het middenbedrijf bijna twee keer zo vaak een financieringsaanvraag gedaan dan het microbedrijf. Nu verschillen de aandelen van beide grootteklassen 12 procentpunt.  
• Niet alleen tussen de grootteklassen zijn verschillen zichtbaar, ook per sector loopt het aandeel dat een aanvraag doet uiteen. Bedrijven in de sector zakelijke dienstverlening doen het minst vaak een aanvraag, namelijk in 55 procent van de gevallen. De sector onroerend goed en reparatie doet dit het vaakst (68 procent). De verschillen tussen de sectoren zijn afgenomen vergeleken met de vorige meting, toen het maximale verschil nog 30 procentpunten was. Dit komt doordat het percentage bedrijven in de sector handel, vervoer en horeca dat een aanvraag deed vorig jaar veel lager lag (39 procent) dan dit jaar (58 procent). Bij de ICT-bedrijven is juist een sterkte toename zichtbaar: van 44 naar 60 procent. Dit laatste verschil is statistisch significant.
• Verschillen in het al dan niet doen van een aanvraag na behoefte en oriëntatie hangen bovendien ook samen met de leeftijd van het bedrijf. Jonge bedrijven doen vaker (63 procent) een aanvraag dan oude bedrijven (57 procent). Vorig jaar was deze verhouding juist andersom en was het percentage jonge bedrijven dat een aanvraag deed bovendien veel lager: 44 procent van de jonge bedrijven tegenover 55 procent van de oudere bedrijven deed toen een aanvraag. De toename bij de jonge bedrijven ten opzichte van de vorige meting is statistisch significant.
• Ook bij de verschillende typen ondernemingen loopt het aandeel dat na oriëntatie een aanvraag doet uiteen. Sociale ondernemingen doen, net als in de vorige meting, het minst vaak (42 procent) een aanvraag, dochterondernemingen het vaakst (75 procent). 
• De financiële gezondheid van bedrijven met een financieringsbehoefte die zich hebben georiënteerd op de mogelijkheden verschilt licht tussen bedrijven die wel of geen financieringsaanvraag hebben gedaan. Bedrijven die nieuwe, externe financiering hebben aangevraagd, hebben een iets hogere solvabiliteit en een iets lagere liquiditeit dan bedrijven die dat niet doen. Dit was in de vorige meting ook zo. Deze verschillen zijn echter niet statistisch significant. Hierdoor kan niet gezegd worden dat er een statistisch verband is tussen financiële gezondheid van bedrijven en het al dan niet daadwerkelijk doen van een financieringsaanvraag.

6.2 Aandeel bancaire aanvragen blijft stabiel

Bedrijven in het mkb in de business economy die een aanvraag doen, doen dit het vaakst uitsluitend bij een bancaire financier (48 procent). In 40 procent van de gevallen doen ze de aanvraag uitsluitend bij een non-bancaire financier (zoals via crowdfunding, informele financiers of business angels). De rest van de aanvragen wordt gedaan bij een mix van bancaire en non-bancaire financiers. Het aandeel dat enkel een aanvraag doet bij een bancaire financier is gelijk gebleven ten opzichte van vorig jaar. De jaren hiervoor nam het percentage jaarlijks iets af. 

• Voor deze meting geldt dat het percentage mkb-bedrijven dat enkel een aanvraag deed bij een bancaire financier toeneemt naarmate de bedrijfsomvang toeneemt. Microbedrijven doen in 43 procent van de gevallen een aanvraag bij een bancaire financier, bij het middenbedrijf is dit bij twee van de drie aanvragen het geval. Bij het grootbedrijf doet ruim driekwart van de bedrijven enkel de aanvraag bij een bancaire financier.
• Microbedrijven doen vaker een aanvraag (14 procent) bij meerdere financiers, zowel bancair als niet-bancair, vergeleken met andere grootteklassen.
• Binnen de verschillende sectoren loopt de kanaalkeuze eveneens uiteen: landbouwbedrijven doen, net als in eerdere jaren, het vaakst enkel een bancaire aanvraag en bouwbedrijven het minst vaak. Voor de business economy geldt dat bedrijven in de sector onroerend goed het vaakst enkel een aanvraag doen bij een bank: in zes op de tien gevallen. 
• Oude bedrijven dienen, in lijn met eerdere jaren, vaker hun financieringsaanvraag enkel in bij een bancaire partij dan jongere bedrijven, al is dit verschil minder groot dan vorig jaar. Vorig jaar deed nog 37 procent van de jonge bedrijven na behoefte en oriëntatie enkel een aanvraag bij een bancaire financier, dit jaar is dat 45 procent. Het percentage voor oudere bedrijven neemt iets af ten opzichte van de vorige meting: van 52 naar 50 procent.
• Wanneer er niet voor een bancaire financier wordt gekozen maar voor een non-bancaire vorm van financiering, kiezen bedrijven het vaakst voor leasing of een onderhandse lening. Dit waren in de vorige meting ook de drie meest voorkomende typen vreemd vermogen.

Het mediane gezochte bedrag daalt 

Het bedrag dat het mkb in de business economy aan nieuwe externe financiering zocht, was, met een mediaan²³⁾ van 150 duizend euro, een stuk lager dan vorig jaar (250 duizend euro). Vorig jaar nam het mediane gezochte bedrag juist sterk toe: twee jaar geleden was dit namelijk nog 125 duizend euro.

• De samenstelling van de populatie is dit jaar anders dan in de vorige meting. Hierdoor is het mediane²⁴⁾ gezochte bedrag voor het mkb in de business economy gedaald ten opzichte van de vorige meting en de mediane bedragen voor de onderliggende grootteklassen niet. Met name het aandeel microbedrijven dat een financieringsbehoefte had, zich vervolgens heeft georiënteerd en een aanvraag heeft gedaan is gestegen. Het mkb bestaat grotendeels uit het microbedrijf. Als het microbedrijf relatief gezien sneller toeneemt, heeft dit ook een groot effect op het mkb als geheel. 
• Deze afname van het gewenste financieringsbedrag is echter niet zichtbaar binnen alle grootteklassen. Bij micro- en kleinbedrijven is de mediaan exact gelijk gebleven aan de vorige meting (respectievelijk 100 duizend euro en 300 duizend euro). Bij het middenbedrijf neemt het bedrag waar behoefte aan is toe: zij zoeken dit jaar (het mediane bedrag van) 2 miljoen euro. Vorig jaar was dit nog 1,6 miljoen euro. Ook bij het grootbedrijf nam de hoogte toe: van 4 miljoen euro naar 6 miljoen euro. Het mediaan gezochte bedrag neemt dus toe naarmate de bedrijfsomvang toeneemt. 
• Het gezochte bedrag is wederom het hoogst in de sector onroerend goed (1,3 miljoen euro). Dit is flink gestegen ten aanzien van een jaar eerder. Toen zochten bedrijven in die sector nog een bedrag 600 duizend euro. Ook in de sectoren nijverheid en bouw is een toename te zien, voor de overige sectoren geldt dat er afname te zien in het mediane gezochte bedrag. 
• Voor alle typen bedrijven geldt dat het mediane gezochte bedrag dit jaar lager ligt dan in de vorige meting. Het bedrag is het hoogst bij dochterbedrijven (450 duizend euro) en het laagst bij sociale ondernemingen (98 duizend euro). 

6.3 Vier op de tien bedrijven doet na behoefte en oriëntatie geen aanvraag

Van de bedrijven in de business economy die de mogelijkheden voor nieuwe externe financiering hebben verkend of al bekend waren met de mogelijkheden, gaat ruim vier op de tien vervolgens niet over tot een daadwerkelijke aanvraag. Er kunnen meerdere redenen zijn om toch geen aanvraag te doen. Hoewel het minder vaak voorkomt dan in de vorige meting (41 procent), blijft de meest voorkomende reden hiervoor dat er toch intern gefinancierd kon worden (in 23 procent van de gevallen). Ongeveer even vaak (22 procent) was de reden om toch geen aanvraag te doen dat het niet het juiste moment hiervoor was. 

Figuur 6.3.1 toont de vijf meest genoemde financieringsdoelen voor bedrijven die uiteindelijk geen aanvraag hebben ingediend. Bedrijven kunnen meerdere doelen hebben voor hun beoogde financiering. 

Dit jaar heeft 47 procent van de bedrijven die geen aanvraag heeft ingediend uitbreiding van de bedrijfsactiviteiten als subdoel voor de financiering. Daarnaast geeft 41 procent van deze groep aan dat continuering van de voorraden een belangrijk subdoel is. Dit zijn ook de belangrijke doelen bij de groep die uiteindelijk wél een aanvraag heeft ingediend. Dit geldt voor respectievelijk 34 en 42 procent van de bedrijven. 

Van de bedrijven die een aanvraag deden nam het percentage dat uiteindelijk het bedrag (deels) succesvol heeft kunnen aantrekken toe ten opzichte van vorig jaar. Deze toename speelt bij alle grootteklassen. De kosten voor deze verkregen financiering blijven intussen verder oplopen: zowel de mediane vaste rente als de mediane variabele rente stijgen ten opzichte van eerdere jaren. 

Voor de bedrijven die een financieringsaanvraag hebben gedaan, worden in dit hoofdstuk de uitkomsten van deze aanvraag besproken. Eerst wordt ingegaan op de verschillende mogelijke uitkomsten van de financieringsaanvraag. Vervolgens wordt ingezoomd op bedrijven waarvan de aanvraag niet gelukt is. Daarna wordt afgesloten met de kosten en financieringsvoorwaarden voor bedrijven met een succesvolle aanvraag. De volgende figuur geeft de positie van dit hoofdstuk in het gehele proces weer.

7.1 Groter aandeel bedrijven is dit jaar (deels) succesvol bij de aanvraag

Er zijn drie mogelijke uitkomsten voor bedrijven die een afgeronde financieringsaanvraag gedaan hebben: het aangevraagde bedrag wordt volledig toegekend, het bedrag wordt deels toegekend of het bedrag wordt geheel niet toegekend. Het percentage bedrijven met een deels of geheel succesvolle aanvraag is deze meting 91 procent. Dit is hoger dan vorig jaar toen dit 86 procent was. Daarmee is het aandeel weer op hetzelfde niveau als in 2022, wat het hoogste aandeel kende sinds de start van de reeks (zie figuur 7.1.1).